Psikoanalitik Aile Danışmanlığı

Aile Danışmanlığı - Thenejdets

Aile dinamikleri hakkında ilk dikkati çeken

kişi Sigmund Freud olmuştur. Ancak freud aile sistemi üzerine eğilmektense tedavi yaklaşımını bireyde yoğunlaştırmıştır. Freud aile danışması yapmamıştır. Alfred Adler bu konuyu daha ayrıntılı olarak ele alan kişilerin başında gelir. 1920 li yılların başında aile eğitim merkezlerini kurmuştur. Adler’in aile danışmasının temelinde bireysel olarak aile üyeleri olduğu kadar ailenin tümünü de kapsar.

Psikoanalistler 1950 lerden önce aileyi bir bütün olarak ele alıp incelememişlerdir. Bu yıllardan sonra Sullivan, E. From E.Erikson psikososyal etmenlere dikkat çekmiştir. Ackerman’ın 1958 de yayınladığı kitabı the pscychodynamics of family life aileyi teşhis eden ilk kitap olmuştur. Ackerman ın modeli hem bireyin kendisi hemde kişiler arası güçlerin önemini vurgular. Aileyi içsel ve çevresel etkenlerin etkisi altında sürekli değişen bir birim olarak kabul eder. Murray Brown 1951 deki çalışmalar annler ve şizofren çocukları üzerinde yapmıştır. Bowen in çalışmaları daha çok kişilik üzerinedir. Bowen in çalışmalarında aile danışmasının amaca aile üyelerinin duygusallıktan kurtulmalarına yardımcı olmaktır. İvan bozsermengi pensilvanya da bir aile danışma merkezi kurmuştur. Dick 1940 larda İngiltere de Aile Psikayatri Derneğini kurmuştur. Psikoanalitik aile danışması bugün geniş ölçüde nesnel ilişkiler kuramına dayanmaktadır. Sevgi ve bağlılık ihtiyacını önemli görür.

KURAMSAL GÖRÜŞ

Psikoanalitik kuram her ne kadar tek bir kişinin kişilik gelişimine baksa da aslında birey ile aile arasındaki gelişimlede ilgilenir. Sullivan ve Mahler in çalışmaları da insanın çocukluk yıllarında annesi ile ortak yaşam ilişkisi olduğunu göstermiştir. İlk dönemlerinde ki gelişim evrelerini başarıyla tamamlayan birey kendine tutarlı benlik algısı oluşturur. Tutarlı benlik algısı bireyin düzenli gelişmesine ve kendini gerçekçi biçimde algılamasına izin verir. Mahler bunu psikolojik doğum olarak nitelendirir. Psikoanalitik aile danışmasında aile üyelerinin birbiriyle olan etkileşimi önemlidir. Psikoanalitik aile danışmasının amacı aile üyelerini bilinç dışının sınırlamasından kurtarmak ve böyleece aileüyelerinin birbiriyle bir bütün olarak etkileşimde bulunmalarına yardım etmektir. Krizde olan ailenin acil problemlerini anlayış ve destekleyici tarzda ele alır.

DANIŞMA SÜRECİ VE TEKNİKLER

Psikoanalitik aile danışması yordayıcıdır. Danışmanlar aile bireylerinin bilinç dışı deneyim ve düşünceleri hakkından kendisi ile olan ilişkileri aracılığı ile bilinçli duruma gelmelerin ve özellikle geçmişteki ve şimdiki davranışları arasında ilintileri değerlendirmelerine yardım etme durumundadır.

Danışma sürecinde aile üyelerinin tek tek geçmişleri ve kişilik yapıları önemli olmakla birlikte aslında grubun bütün olarakk ele alınıp incelenmesi gerekir. Danışman kendisini durumun dışında pasif tutamaz.

Psikoanalitik süreçte danışman birçok rol üstlenir. Bunlardan biri öğretmenliktir. Aile üyelerinin öğrenmleri gereken konuları öğretir. Danışmanın ikinci önemli rolü iyi annedir. İyi anne bebeğe sevgi veren onun tüm ihtiyaçalarını karşılayan annedir. Danışmanın bir rolü de aile içindeki etkileşimi canlandıran katalizörü oynamaktır.

Danışma sürecinin ilk aşamasında danışman şunları yapar:

·         Aile üyelerinin güçlü ve zayıf yönlerini belirler.

·         Danışmadaki motivasyonu saptar.

·         Danışmanın amacını belirler.

·         Terapotik bir ittifak kurmaya çalışır.

Ailede ki her üye ile terapotik ittifak yapılır.

•     1.  Danışma Sözleşmesi

Bu sözleşme ücret tatiller randevu tarihi gibi danışma süreci boyunca olabilecek bütün detayları kapsar.

•     2.    İlk Evre

Aile birimi içindeki etkileşim kalıpları hakkında fikir edinirler.

•     3.    Evreler Üzerinde Çalışma

Aile içindeki ittifakı güçlendirmeye çalışılır.

•     4.    Bitirme

Uygun biçimde bitiriş gerçekleştirilir şartlar oluşmuşsa.

Kullanılan teknikler :

·         Transferans

·         Rüya ve gündüz rüya analizi

·         Yüzleştirme

·         Güce odaklanma

·         Yaşam hikayesi

·         Tamamlama

KURAMIN GÜÇLÜ VE SINIRLI YANLARI

Psikoanalitik aile danışmasının en güçlü yönü insan davranışlarına etki eden bilinç dışı güçleri vurgulamasıdır. Psikoanalitik yaklaşım temel savunma mekanizmları üzerinde durur. Üçüncü güçlü yanı fonksiyonelsizliğin geçmiş menseine önem vermesidir.

Kuramın zayıf yönleri:doğrusal olması, süreçten ve aileden uzak birey üzerinde durur, çok zaman alır, pahalıdır, ayrıca psikoanalitik aile danışması ile ilgili araşatırma sayısı azdır.

MURRAY BOWEN

Bowen kuramında birbiriyle etkileşim içinde olan ve insan davranışlarını etkileyen üç sistem üzerinde durmuştur. Bunlar: heyecansal sistem, duygusal sistem, ve zihinsel sistem. Bowen in kuramı birkaç ilkeye dayanır. Bunlar:

·         İletişim kalıpları öğrenilmiştir ve kuşaktan kuşağa aktarrılır.

·         Kişi ve aile davranışları bu kalıpların bir sonucudur.

·         Aile sistemi hemostatiktir.

Bowen in sisteminde 8 ana kavram vardır. Bunlar:

• 1.    Benliğe farklılaşma
• 2.    Üçgen
• 3.    Çekirdek ailenin duygusal sistemi
• 4.    Aile yansıtma süreci
• 5.    Duygusal yoksunluk
• 6.    Kuşaklar arası aktarma süreci
• 7.    Kardeş konumu
• 8.    Toplumsal gerileme

Bowen aile danışmasında yedi tekniği çok kulllanmıştır. Bunlar: genogram, üçgen danışması, ilişki yaşantıları,antrenörlük, ben-dili,çoklu aile danışması, yerine geçen hikayeler.

JAMES FRAMO

Framo ya göre derinlemesine danışma yoluyla evlilik ve aile problemleri çözülebilir. Framo çalışmalırını daha çok aile menşeine göre düzenlemiştir. Danışma sürecini üç evresi vardır.

·         Eşlerle danışma

·         Eşlerle grup danışması

·         Aaile menşei danışması

YAPISAL AİLE DANIŞMASI

KURAMSAL GÖRÜŞ

1970’li yıllarda aile danışmanlığı alanında Salvador Minuchin tarafından geliştirilen kuram en çok sözü edinilen programların başında yer almıştır. Diğer aile danışmanlarının aksine sadece dinleme ve konuşma yerine onları etkilemeyi tercih etmiştir. Yapısal aile danışması özellikle tarnsaksiyoneel kalıplara çok öenm vermiştir.

Minuchin e göre aile danışmanları ailenin bir sosyal sistem olduğunu fark etmelidirler. Aileler sosyalleşme sürecinin başında çocuklarının duygularını programlanıdırır şekillendirir. Ailenin başlıca en önemli görevi üyelerinin psikolojik gelişmeleri ve genel olarak yaşamlarının iyi olmasını sağlamaktır.

Aile Patolojiisi

Fonksiyonelsiz bir aile üyelerinin gelişmeleri için yerine getirmesi gereke fonksiyonları gerçekleştiremez. Beş fonksiyonelsiz aile :

·         İç içe aileler

·         Kopuk aileler

·         Evine bağlı olmayan kocanın olduğu aileler

·         İlgisisz ebeveynli aileler

·         Olgunlaşmamış ebevynli aileler

Sistemin Farklılaşması

Minuchin e göre aile sistemi farklılaşmıştır. Aileler alt sistemler yolu ile görevlerini yerine getirirler. Bireyler ailede alt sistemlerdir. Alt sistemin üyeleri kuralları ve sınırlarının nasıl olacağını belirler.

Sınır Geçirgenliği

Minuchin e göre kişiler arası alışverişler zaman içerisinde bir ilişki örüntüsü yaratır. Sınırlar katı ve esnek a da belirsiz olabilmektedir.

Gruplaşma Güç Koalisyon

Gruplaşmalar bir ailenin aktivitelerini yerine getirirken birbiriyle nasıl etkileştiklerini ve ya birbiriyle nasıl karşı karşıya geldiklerini gösterir. Aile içinde güç hem otorite hemde sorumluluğu yerine getirmek demektir.

Aile Haritası

Haritalar aile üyelerinin gelişmelerinin farklı düzeydeki davranışları üzerinde çalışmada oldukça kullanışlıdır. Bu haritalar ailede nelerin değişmesii gerektiğinin konusunu belirginleştirir.

DANIŞMA SÜRECİ VE TEKNİKLER

Yapısal aile danışması geçmişten çok bugün ile ilgilenen ve belirlenmiş hedeflere yönelik kısa süreli bir yaklaşımdır. Yapısal aile danışmasında danışman hem bir araştırmacı hemde uzmandır. Aktiftir. Danışma sürecinde rolü değişebilir.

Yapısal aile danışmasında danışma süreci :

• 1.    Problem : ailenin prbolemleri tanınır.
• 2.    Bilgi: prbomlemlerle ilgili bilgi.
• 3.    Hipotez kurma: hipotez belirlenir
• 4.    Amaçlar : amaçlar belirlenir
• 5.    Müdahale

·         Etkileşim kalıplarını etkileyerek değiştirme

·         Transaksiyonel çeşitliliği arttırma

• 6.    Dönüt

Yapısal aile danışmasında genel olarak üç müdahale tekniği vardır. Bunlar: dahil olma, aile iletişim kalıplarını harekete geçirme, aile işlem kalıplarını yeniden yapılandırma

GÜÇLÜ VE SINIRLI YANLAR

Güçlü yanları : düşük gelirli aileler için geliştirildiği için oldukça pragmatiktir, yalınzca aileler için geliştirilen ilk kuram olmuştur, birçok kişiye artık aile danışmanlığı alanının olduğunu kabul ettirmiştir. Probleme odaklaşmıştır ve kısa sürelidir. Etkili hareketli müdahaleler kullanılır. Sınırlı yanlarsa :oldukça yalındır geçmişe önem vermediği için, feministler tarafından eleştiriler almıştır, problemi ararken diğer sıkıntıları gözardı edebilir, teknikler samimi olmayabilir.

YAŞANTISAL AİLE DANIŞMASI

KURAMSAL GÖRÜŞ

İnsancıl aile danışmasının kuramsal kaynağı varoluşçu danışma yaklaşımıdır. Yaşantısal aile danışmasının temel görüşü : ailedeki bireylerin duygularının farkında olmaması veya bastırması sonucu ailenin fonksiyonelsizleşmesiyle sorun çıkar.bunu değiştirmek için danışmada duygusallık vurgulanır. Duygular sözel ve sözel olmayan şekilde ifade edilebilir. Benlik farkındalığı arttırılmaya çalışılır. İnsancıl aile danışmasının en önemli temsilcisi Virginia Satir, yaşantısal aile danışmasının ki ise Carl Whitaker ve Walter Kempler olarak görülür. Yaşantısal-insancıl danışmanlar geçmiş yerine şimdi ve buradayla ilgilenirler. Yaşantısal-insancıl aile danışmasının altında yatan etken şudur : impuls etkisinden kuratararak bireylerin ve ailelerin gelişmesini sağlar. Carl Rogers danışan merkezli danışmayı aile danışmasına uyarlamıştır. Danışan merkezli aile danışmasına göre insanlar başkaları hakkında ki duygu ve düşünceleri iletemedikleri için duygusal problemler geliştirir. Samimiyet aile ile iletişim kurmak için önemlidir.

Gestalt yaşantı döngüsü yaşantınn ana unsurlarını ve tamamlanmış bir yaşantının nasıl tamamlanacağını gösterir. Bu döngü çocukluğumuzda öğrendiğimiz duyumlar ve algılar ile başlar.

DANIŞMA SÜRECİ VE TEKNİKLER

Yaşantısal-insancıl aile danışması bireyleri değiştirmek yoluyla aileyi değiştirmeye çalışır. Buna göre bir sistem bireylerden oluşmuş bir gruptur. Danışma sürecinde içsel değişime de odaklanılır. Kişisel gelişim ve benliği tamamlama insanın temel güdüsüdür. Yaşantısal/ insancıl aile danışmasının amacı gelişmedir. Ailenin şu anki semptomları danışşmaya başlamak için kullanılır. Danışma sürecinde her aile bireynin kendi ihtiyaç ve duygularına duyarlı olmaları ve bunları ailede paylaşmaları için çaba harcanır. Yaşantısal aile danışmasında kullanılan tekniklerden bazıları şunlardır:

• 1.    Etrafında dolaşma
• 2.    Danışmaya direnç
• 3.    Geçmiş hakkında konuşma
• 4.    Olumsuz duygular
• 5.    Kişisel konuları ifade etme ve açıklama
• 6.    Şimdi ve buradaki duyguları tamamen ifade etme
• 7.    Aile üyelerinin iyileştirici yetenekleri
• 8.    Kendini kabul etme ve değişme
• 9.    Dış görünüün yavaşyavaş zayıflaması
• 10. Dönüt verme
• 11. Yüzleştirmenin oluşması
• 12. Aile gelişimine yardım etme
• 13. Aile etkileşimi
• 14. Samimiyetin tamamen ifade edilmesi
• 15. Değişmiş aile

Yaşantısal-insancıl aile danışmasının amacı aile üyelerinin her birirnin bir parçası olduğu gibi duygularını arttırmak ve her bir aile üyesinin özerk bir birey olmalarına yardım etmektir.

Aile portresi tekniğinde her aile bireyine diğer bireyleri anlamlı bir sıraya koymaları istenir. Aile üyesinin aileyi algılayış portresidir. 4 adımda gerçekleşir:

·         Tabloyu oluşturma

·         Rol oynayanları seçme

·         Bir portre yaşatma

·         Portre süreci

Yaşantısal aile danışmalarının kullndığı birkaç resim vardır. Bunlar : katılımlı aile karalaması, birleşmiş aileyi resmetme, ailenin sembolik hayatını resmetme bir diğeridir.

YAKLAŞIMIN GÜÇLÜ VE SINIRLI YANLARI

Güçlü yanları şöyle sıralayabiliriz : bireylerin sorumluluklarını almalarını sağlamak, kendilerini gerçekleştirmelerine yardım etmek, şu ana önem vermesi ve üyelerin farkındalıklarına önem vermesi. Süreç daha kısadır ve direktir. Sınırlı yanlarını sayarsak : birçok uygulama sistem yönelimli değildir,  duyguları çok fazla önemseyen danışma bireycidir ve tavsiye vericidir, krizdeki ailelrle iyi çalışamaz. Bu yaklaşımın eğitimi çok kısıtlıdır.

Virginia Satir

 Satir’in yaklaşımının temeli, genç şizofren bir kadını tedavi etmesiyle atılmıştır. Satir, bu terapide koruyucu rol almak yerine; hastanın annesini de kızıyla iletişimleri uygun ve etkili bir hale gelinceye kadar terapiye dahil etmiştir. Anneden sonra babayı ve en büyük erkek kardeşi de aile dengeye ulaşıncaya kadar terapiye dahil etmiştir.

Satir, Murray Bowen ve Don Jackson’ın şizofrenili ailelerle yaptıkları çalışmalarından etkilenmiş. Klinik deneyimlerinden ve diğer profesörlerle etkileşiminden sonra hem geleneksel hem kompleks olan kendi yaklaşımını oluşturmuştur. Satir, soyut kavramlara aşık ve stratejik hileleri olması yönüyle kendine özgüdür. Hastalar açısından terapideki samimiyeti ve sıcaklığı terapiyi cazip kılan bir unsurdur. Satir’in bireylerin gelişme potansiyeline sahip olduğuna dair sarsılmaz bir inancı vardır. Satir, ailedeki etkili ve etkisiz iletişim örüntüleri üzerinde durmuştur. Benlik değeri ve özgüven odaklı çalışmalarında hümanistik yönelimli olmuştur. Satir birbirinden farklı 5000 aile ile çalışmış ve sağlıklı aileyi; karşılıklı ve açık olarak duygularını paylaşan aileler olarak tanımlamıştır.

Satir in önemli kavramları

·         Semptomlar ve aile dengesi

·         Bireysel gelişme ve büyüme

·         Aile rolleri ve iletişimin biçimleri.

Danışma Süreci ve Teknikler

Danışma sürecinin beş aşaması vardır;

1.  Aile ile güven oluşturma
2. Yaşantılara karşı farkındalığı geliştirme
3. Aile üyelerinde yeni anlayışlar geliştirme
4. İfade etme ve açıklma
5. Bütünleşme

Kullanılan teknikler ise :

• Aile haritaları
• Bağlama
• Eğretileme
• Dokunma
• Pandomim
• Drama
• Yeniden biçim verme
• Şaka
• Sözlü farzetme
• Adlandırma
• Sağlamlaştırma
• Çoklu aile danışması
• İletişim duruşu ben iletileri

GÜÇLÜ VE SINIRLI YÖNLER

Satir in görüşleri danışanların eğitiminde en çok kullanılan yaklaşımdır.kişiliğe önem verir, duygulara ve iletişim becerilerine önem verir. Sınırlı yönler ise satir danışman yetiştirmede kendisi zorlanmıştır.

CARL WHİTAKER

 Yarım saat oturumlarda günde on iki hasta ile görüşmüştür. Bu oturumlarda bilinçdışı (the spontaneous unconscious) tekniğini kullanmıştır.

Kariyerindeki diğer önemli nokta da 34 yaşında Emory Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nde kürsü sahibi olmasıdır. Burada şizofren hastalarla çalışarak özgün yaklaşımını geliştirmiştir. Daha sonra Wisconsin Üniversitesine geçmiştir. Burada zamanının büyük bölümünü ailelerle ve pratisyenlere rehberlik ederek geçirmiştir. Ayrıca aile terapisi seminerleri vermek için çeşitli şehirlere seyahat etmiştir. Birçok terapistten farklı olarak Carl Whitaker’in yaklaşımını kişiliğinden ayıramazsınız. Bir aile terapisti olarak oldukça sezgisel ve doğaldır, yapılandırmacı değildir. Carl Whitaker anlamsızlık  terimini kullanmıştır. Serbest davranışsal ve duygusal yolla, ailelere sataşarak çalışmış ve ailelerle kendi anlamsızlıkları içinde iletişime geçmeye çalışmıştır. Özellikle bilinçdışı çalışmalarında anlamsızlığı vurgulayarak ve terapi esnasında spontanlıkla terapisinde uzmanlaşmıştır.

DANIŞMA SÜRECİ VE TEKNİKLER

Yapı ve girişim için mücadele tipik iki mücadele olarak aile danışmasında karşımza çıkar. Ortak danışma benliği kullanma danışmaya katılma Whitaker in kullandığı diğer tekniklerdir.